مصاحبه با «دکتر آذر نفیسی» پیرامون کتاب « لولیتا خوانی در تهران»
ترجمه: پدرام عباسی
آذر نفیسی نویسنده و استاد ادبیات انگلیسی است که در واشنگتن زندگی می کند.در سال ۱۹۹۵ تدریس در دانشگاه تهران را رها کرد و به گروهی کوچک از شاگردان خود در خانه به طور خصوصی جلسات و مباحثی را پیرامون برخی کتابها برگزار می کرد که جزوکتاب های مناقشه برانگیز آن دوران بودند. آثاری مانند لولیتا و مادام بوواری. کتاب” لولیتا خوانی” او براساس چنین تجربه ای شکل گرفت و در سال ۲۰۰۳ منتشر شد.و به مدت یکصد و هفده هفته جزو پرفروش های نیویورک تایمز قرار داشت و جوایز متعدد ادبی را دریافت کرد.
آیا موفقیت” لولیتا خوانی درتهران” شما را شگفت زده کرد؟
گمان می کردم که دربهترین حالت بیشتر از نه هزار جلد به فروش نمی رود حتی دوستان و همکاران هم نظر زیاد مساعدی نشان نمی دادند و دربحبوحه حمله آمریکا به عراق می گفتند که کسی به چنین موضوعی تمایل نشان نمی دهد اما در عمل شاهد بویم که بیش از یک و نیم میلیون جلد به فروش رفت. چون واقعا می خواستم که این داستان نوشته شود.می خواستم در مورد دورانی بنویسم که امکان سخن گفتن را از دست داده بودم و تنها از طریق ارتباط برقرار کردن با برخی افراد و کتابها بود که می توانستم خودم را بیان کنم.
چه انگیزه باعث شد تا کتاب” لولیتا خوانی در تهران” را بنویسید؟
در فصل آخر کتاب در این مورد صحبت می کنم که چگونه شاگردانم بدون هیچ آشنایی و تجربه فیزیکی عاشق و شیدای دنیای غرب می شوند. می خواستم متوجه شان کنم که این توهمی بیش نیست. به هر سیستمی انتقادات جدی وارد است و اصلا فرق نمی کند که کجا قرار گرفته باشد. وقتی به اینجا آمدم متوجه شدم که چگونه آزادی عقیده در حال محو شدن وفرسایش تدریجی است.
منظور شما چیست و چه دلیلی برای آن دارید؟
به عنوان مثال می توانم به بی عدالتی که در سیستم آموزش و پرورش این کشور- و همچنین در انگلستان- وجود دارد اشاره کنم که در حال نوعی فروپاشی و از کار افتادن است. بچه ها هر چه بیشتر و بیشتر از هنر و موسیقی محروم می شوند و تمام امتیازات به مدارس خصوصی تعلق می یابد. این آن آمریکایی نیست که بخواهم فرزندانم در آن رشد کنند.
نقش داستان در این بین چیست و چگونه می تواند این مسائل را حل کند؟
اهمیت تخیل و ایده پردازی در این است که هر گونه مرزبندی و محدودیتی را به چالش می کشد و از بین می برد. داستان ها، نمایانگر بهترین جنبه های دموکراتیک زندگی هستند.نقل قولی از جیمز بالدوین هست که می گوید : شما کاملا احساس تنهایی و جداافتادگی می کنید تا اینکه اثری از داستایفسکی را می خوانید و متوجه می شوید که با فردی که صد سال پیش از شما زندگی کرده است چقدر احساس نزدیکی می کنید و دیگر تنها نیستید.
بنیان و اساس این کتاب بر این موضوع استوار است که انکار ادبیات انکار وضعیت دشواری است که زندگی نامیده می شود.فرزندانم در آن رشد کنند.
نقش داستان در این بین چیست و چگونه می تواند این مسائل را حل کند؟
اهمیت تخیل و ایده پردازی در این است که هر گونه مرزبندی و محدودیتی را به چالش می کشد و از بین می برد. داستان ها، نمایانگر بهترین جنبه های دموکراتیک زندگی هستند.نقل قولی از جیمز بالدوین هست که می گوید : شما کاملا احساس تنهایی و جداافتادگی می کنید تا اینکه اثری از داستایفسکی را می خوانید و متوجه می شوید که با فردی که صد سال پیش از شما زندگی کرده است چقدر احساس نزدیکی می کنید و دیگر تنها نیستید.
بنیان و اساس این کتاب بر این موضوع استوار است که انکار ادبیات انکار وضعیت دشواری است که زندگی نامیده می شود.
تا چه اندازه داستان می تواند کمک حال ما باشد در این وضعیت دشوار؟
داستان به ما کمک می کند تا با موضوعاتی رویارو شویم که تجربه آن ها در زندگی واقعی امکان پذیر نیست. همچنین کمک می کند تا چند صدایی را درک کنیم و خود را به جای شخصیت های منفی قرار دهیم. و در یک برآورد کلی تر باعث می شود تا درد و رنج انسان بودن و کوتاه بودن زندگی را درک کنیم و همانطور که ناباکوف گفت شاهد و مدرکی برای زنده بودن خود ارائه دهیم.
در میان نویسندگان معاصر چه نویسنده ای بیشتر مورد علاقه شماست؟
آلیس مورونو، موریل اسپارک،جولیان بارنز- مخصوصا داستان طوطی پروست-، برخی کارهای مارگارت آتوود و یان مک اوان. و از سائول بلو داستان هرتزوگ.
آیا به جز آثار شاخص ادبی ، داستانهای دیگری هم می خوانید؟
بسیار به آثار جنایی علاقه دارم. از همان زمان جوانی ، من و پدرم به این گونه داستان ها علاقه داشتیم. ابتدا از آگاتا کریستی شروع شد و اخیرا با آثار نویسنده ای از اسکاتلند آشنا شدم به نام یان رانکین که بیشتر آثارش را خواندم. همچنین اثار وال مک درمید را دنبال می کنم و بازرس مورسو را هم می بینم.
نوشته اید که جذابیت واقعی یک کتاب خوب نه در استفاده از لفاظی های ادبی و اغوا کننده بلکه در آن زمزمه مرموزی است که ما را شیفته خود می کند.آیا صدای تکنولوژی دیجیتال و رسانه های اجتماعی، مانعی برای شنیدن آن زمزمه بوجود نمیاورند؟
بله کاملا درست است. تکنولوژی، زندگی مارا دارد به شدت تغییر می دهد.البته کتاب های الکتونیکی نباید ازمیان بروند. ما نیازمند راحتی و کارایی هستیم.اما آنها باید مکملی باشند برای کتاب های واقعی. کتاب هایی که تمام احساسات و تجربیات انسانی را برانگیخته می کند. نمی خواهم در دنیای مجازی زندگی کنم. می خواهم توانایی لمس کردن و بوییدن چیزهای پیرامون را داشته باشم. می خواهم نور افتاب را روی موهایم احساس کنم.
