دبیرخانه چهارمین دو سالانه ملی عکس سرمایه اجتماعی با توجه به پرسش‌هایی که از طرف عکاسان عزیز در مورد مفهوم سرمایه اجتماعی مطرح شده، تصمیم گرفته تا با چند مثال عینی عکاسی و با توضیح آن‌ها توسط خانم هدا حلاج‌زاده عضو هیات علمی دانشگاه گیلان و استاد جامعه‌شناسی و کارشناس تیم ارزیابی چهارمین دوسالانه ملی عکس سرمایه اجتماعی، هنرمندان گرامی را به درک بهتری از سرمایه اجتماعی برساند.
تفسیر شکل ۱:
طبق نظر پاتنام سرمایه اجتماعی می‌تواند به عنوان خیر جمعی و خصوصی نیز نگریسته شود. در واقع سرمایه اجتماعی هم به نفع به وجود آورنده خواهد بود هم به نفع دیگران.
در این عکس به نوعی پیوندها و روابط اجتماعی از نوع عینی مشاهده می‌شود. ارتباطی که از نوع غیر رسمی است و مبتنی بر یک پیوند عاطفی و دوستی است که البته در یک فضای معنوی شکل گرفته است و البته حضور فرد دارای سندرون داون، و پذیرش او در اجتماع بازم بیانگر این وجود این پیوندهای عاطفی است. به طور کلی روابط و پیوندهای اجتماعی، به صورت یک ارتباط مبتنی بر اعتماد شکل گرفته است و این نوعی هنجار و ارزشی هست که شکل غیر رسمی دارد.
تفسیر شکل ۲:
این عکس خیلی شبیه عکس شماره یک هست، با این تفاوت که آنچه که به عنوان حس همدلی انتقال پیدا می‌کند، با دو مولفه‌ی سرمایه‌ی اجتماعی یعنی هم اعتماد و هم پیوندها و روابط اجتماعی(شبکه‌ها) تعریف شده است.
پیوندها از نوع غیررسمی و عینی هستند. یکی از آثار مثبت سرمایه اجتماعی که می شود به آن با یک دورنمایی تو این عکس توجه کرد، کمک به بهداشت و سلامت جسمی و روانی افراد هست و در واقع به عنوان یک عامل برای افزایش نشاط افراد (فرقی نمی‌کند بیمار یا پرسنل بیمارستان) مورد توجه هست. پس سرمایه اجتماعی هم به نفع به وجود آورنده است هم به نفع دیگران.
تفسیر شکل ۳:
در این عکس افراد بدون داشتن ویژگی خاصی(یعنی توانمندی ویژه‌ای) به شکل داوطلبانه به عنوان یک منبع بالفعل دارند و در یک جریانی مشارکت می‌کنند. در این عکس هر دو جز اعتماد و پیوند هست. اعتماد بخش عمده‌ای از نظریه‌ی سرمایه‌ی اجتماعی است و اعتماد رابطه‌ی تنگاتنگی با ارتباط متقابل تعمیم یافته دارد و شاخص مناسبی برای پیوندهای مثبت و متقابل است که این اعتماد باعث شده فرد یا افراد تمایل به قبول ریسک را در موقعیت اجتماعی خاص داشته باشه و به نوعی یک شیوه‌ی حمایت‌کننده است.
پیوندهایی هم که وجود دارد از جنس عینی است و به نظر می‌رسد بازهم غیر رسمی است چون افراد امدادگر افراد عادی هستند و متعلق به ارگان یا سازمان مردم نهاد خاصی نیستند.
تفسیر شکل ۴:
در این عکس هم یک حس همدردی و همدلی هست که بازم موقعیتیه و بیانگر مشارکت و پیوندها و روابط اجتماعی است؛ البته خوب بُعد پیوندهاش قوی‌تر هست، چون پیوندهای عینی بین افراد رو نشون میده و بیان کننده‌ی ارتباطات غیر رسمیه مثل دوستی ها، همسایگی ها، روابط خویشاوندی و غیره
این شبکه‌ها و روابط بر اساس هنجارها و ارزش‌های غیررسمی مشترک (برای اینجا فوت عزیزان و شرکت در مراسم خاکسپاری) بنا شده‌اند بنابراین این شبکه‌ها اصولا جنبه‌ی غیر رسمی دارند.
بعد مشارکت هم مربوط که کنش‌های فردی افراد می‌شود در این عکس و به صورت عینی و آگاهانه از طرف افراد خودش را نشان می‌دهد.
تفسیر شکل ۵:
این عکس به نظرم سه تا عنصر سرمایه اجتماعی رو دارد، هم اعتماد را دارد که همین تمایل به حمایت کردن همدیگر پایه‌ای برای پیوندهای مثبت متقابل می‌شود. این اعتماد به شکل مصنوعی ایجاد نشده بلکه حاصل یک سری تعاملات تکرار شونده در طول زمان و در بستر فرهنگی جامعه است (اینجا صید ماهی به شکل دسته جمعی). همینطور پیوندهایی که وجود دارد از نوع عینی و غیر رسمی هست، در واقع این افراد ممکن است در فضای همسایگی یا خویشاوندی دارند به هم کمک می‌کنند و در نهایت عنصر مشارکت رو می‌شود دید که باز هم از نوع عینی است و احتمالا در درون این گروه ماهیگیری نوعی سازماندهی و نظم وجود دارد.
تفسیر عکس شماره ۶:
در این عکس هم باز عناصر سرمایه‌ی اجتماعی همه وجود دارد اما آن چیزی که به وضوح مشاهده می‌شود عنصر مشارکت است، طبیعتا پیوندهای اجتماعی بازم به صورت یک ارتباط اخلاقی و مبتنی بر اعتماد شکل گرفته، این شبکه (پیوندها و روابط اجتماعی) به طور رسمی است که بیانگر ارتباط افراد با سازمان‌ها، انجمن‌ها و گروه‌های داوطلبانه و … (به نظر می‌رسد در این عکس سه گروه مختلف برای یک هدف و ارزش مشترک، (اگر اشتباه نکنم پاک‌سازی تالاب عینک از سنبل آبی) دارند تلاش می‌کنند).
عنصر دیگه‌ای که در این عکس مشاهده می‌شود، مشارکت هست، اگه بخواهیم یک تعریف از مشارکت داشته باشیم باید این جوری بگیم که: مشارکت در بر گیرنده‌ی انواع مختلف کنش‌های فردی و گروهی به منظور دخالت در تعیین سرنوشت خود و جامعه و تاثیر نهادن بر فرآیندهای تصمیم‌گیری درباره‌ی امور عمومی هست. مشارکت دلالت بر گسترش روابط بین گروهی در قالب انجمن‌های داوطلبانه، باشگاه‌ها، اتحادیه‌ها و گروه‌هایی دارد که معمولا خصلتی محلی و غیر دولتی دارند و افراد جامعه به صورت آگاهانه، داوطلبانه و جمعی با در نظر داشتن اهداف معین و مشخص که منجر به سهیم شدن در منابع قدرت می‌گردد از خود نشان می‌دهند. مشارکتی که از نوع عینی و رفتاری است که به صورت عضویت، نظارت، اجرا و تصمیم گیری بروز می‌کند.
با این تفاسیر مشارکت به طور ضمنی تمام عناصر سرمایه‌ی اجتماعی رو می‌تواند در درون خودش داشته باشد، تا اعتماد نباشد، پیوند اجتماعی شکل نمی گیرد و تا پیوند اجتماعی و باز هم اعتماد نباشد، مشارکتی اتفاق نمی‌افتد؛
و وقتی این عناصر در کنار هم قرار نگیرند تمایل افراد برای همکاری در جهت نفع جمعی شکل نخواهد گرفت.
