«اگرچه صیانت از آثار داخل بافت تاریخی شهر رشت از وظایف ذاتی میراث فرهنگی است، اما در بسیاری از جهات حفاظت از آثار منوط به همکاری و هماهنگی‌های برون‌سازمانی است و در این میان نقش شهرداری، مراجع انتظامی و قضایی غیرقابل انکار است. آن‌چنان که مجوز تخریب اثری ثبت‌شده در نتیجه شکایت مالک و رای دیوان عدالت اداری صادر شده و بنابراین جلوگیری از موارد مشابه از حیطه اختیارات این اداره کل خارج است.»
وضعیت محله تاریخی «آفخرا» در شهر رشت از دید بومی‌های این محله تاریخی آن‌قدر نابسامان است که در طول چند هفته گذشته تصاویر مختلفی از برخی بناهای تاریخی این محله در فضای مجازی منتشر شده و هشدارهایی را درباره روند تخریب تدریجی بناهای باقی‌مانده از این بخش تاریخی که بزرگان زیادی از رشت در آن محله متولد شده‌اند، مطرح کرده است. و این هشداری برای رشت است، که داشته های خود را در حال نابودی می بینید.
در پی این موضوع، علی شهیدی – ایران‌شناس و یکی از استادیاران دانشگاه تهران – این وضعیت را یک هشدار جدی برای شهر تاریخی رشت دانست و با اشاره به شرایط کنونی کشور و لزوم در خانه ماندن مردم برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، تاکید کرد: «بساز و بفروش‌ها با خرید یک خانه تاریخی و برداشتن بخشی از سقف آن را به حال خود رها می‌کنند و بنا پس از مدتی به دلیل بارندگی‌های سنگینِ رشت، خود تبدیل به یک ویرانه و تلی از خاک می‌شود. در شرایط کنونی نیز که همه مردم در قرنطینه کرونایی هستیم، بساز و بفروش‌ها در قرنطینه نیستند و مشغول کارند.»
برای خانه‌های تاریخی رشت
و اکنون ۱۲ روز بعد از انتشار گزارش «لطفا بساز و بفروش‌ها را به قرنطینه ببرید» در ایسنا، روابط عمومی وزارت میراث فرهنگی متنی را با عنوان «اقداماتی که اداره کل میراث فرهنگی استان گیلان برای بناهای تاریخی شهر رشت انجام داده»، در اختیار این خبرگزاری قرار داده است.
در این توضیح آمده است: « اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گیلان (علی‌رغم تنگناهای قانونی، نیروی انسانی و مالی و اعتباری فراوان) در راستای صیانت و حفاظت از آثار تاریخی در سال‌های قبل اقدام به پیگیری و ثبت و ضبط بسیاری از بناها در بافت‌های تاریخی استان به‌ویژه شهر رشت کرده است.
در این راستا تعداد ۴۰۰ بنای تاریخی در داخل بافت تاریخی شهر رشت شناسایی شده و بیش از ۱۱۰ بنای تاریخی آن نیز در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده یا در شرف ثبت قرار دارد. در دو سال گذشته مکاتبات متعددی با شهرداران از جمله شهرداری رشت مبنی بر اهمیت و لزوم صیانت و حراست از آثار تاریخی به ویژه بافت تاریخی رشت انجام شد که در این راستا پیشنهاد تاسیس شهرداری بافت تاریخی به مسئولین استانی و وزارتخانه متبوع داده شده که موضوع همچنان از طریق وزارتخانه‌های ذیربط (کشور، میراث فرهنگی و راه و شهرسازی) در حال پیگیری است.
از آن‌جایی که تعداد زیادی از بناهای تاریخی ثبت‌شده در فهرست آثار ملی کشور در اختیار دستگاه‌های دولتی است، مطابق ماده ۹۸ برنامه ششم توسعه کشور مرمت و ساماندهی بناها تنها وظیفه دستگاه‌های مذکور بوده، اما با حفظ جنبه نظارتی و علی‌رغم پیگیری‌های مکرر متاسفانه این مهم تاکنون محقق نشده و بنابراین با وظیفه ذاتی صیانت از آثار از یک سو پیش‌نویس تفاهم‌نامه همکاری دو یا چندجانبه با دستگاه‌ها تهیه شد و از طرفی دیگر از طریق مراجع محترم نظارتی همچون استانداری و اداره کل بازرسی موضوع مرمت همچنان در دستور کار قرار دارد.
اگرچه صیانت از آثار داخل بافت تاریخی شهر رشت از وظایف ذاتی این اداره کل است، اما در بسیاری از جهات حفاظت از آثار منوط به همکاری و هماهنگی‌های برون‌سازمانی است و در این میان نقش شهرداری، مراجع انتظامی و قضایی و غیره غیرقابل انکار است. آن‌چنان که مجوز تخریب اثری ثبت شده در نتیجه شکایت مالک و رای دیوان عدالت اداری صادر شده و بنابراین جلوگیری از موارد مشابه از حیطه اختیارات این اداره کل خارج است.
ساخت سردیس و تندیس برای ۷۰ نفر از بزرگان گیلان از دیگر برنامه‌های اداره کل بوده که تندیس بیش از ۱۰ نفر از مشاهیر گیلان آماده شده و فاز اول آن در موزه میراث روستایی و با حضور معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان برنامه و بودجه کشور افتتاح شد.
با وجود هجمه و تعرض سودجویان و متجاوزان به آثار، آن‌چه روشن است حفاظت از بناها و بافت‌های تاریخی از وظایف ذاتی اداره کل بوده و در این راستا نیز از هیچ کوششی فروگذار نخواهد شد. همان‌طور که از جمله برنامه‌های پیش‌بینی شده‌ی معاونت میراث فرهنگی در سال ۹۹، شناسایی تمام آثار و بناهای شاخص جامانده مربوط به مشاهیر بوده و در این مورد بخصوص مکاتبات و تمهیدات لازم نیز پیش‌بینی شده است.
در شهر رشت مقبره استاد « ابراهیم پورداوود » در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید در حالی که در اوایل دهه ۶۰ تخریب شده بود. ساختمان «ابتهاج» با تمام پیگیری‌هایی که از سوی میراث فرهنگی صورت گرفت، متاسفانه در سالیان گذشته و به دلیل عدم همکاری شواری شهر و شهرداری نسبت به خرید آن اقدام نشد و در نهایت مجوز تخریب بنا از سوی شهرداری صادر شد. با شکایت اداره کل میراث فرهنگی گیلان علیه شهرداری، پرونده این بنا در شعبه در حال رسیدگی است.
تمام ساخت و سازها در محله «آفخرا»ی رشت و سایر مناطق قبل از ضوابط مصوب میراث فرهنگی بوده است. با پیگیری‌های به‌عمل‌آمده بنا با مشخصات مورد نظر در داخل محله «آفخرا» مشاهده نشده است.»
