سرخدار گیلان، میراث کهن جنگل های هیرکانی و یادگاری از عصر یخبندان میوه داد. سرخدار گیلان درختی است کهنسال که بیش از ۱۷۰۰ سال قدمت دارد و هم اکنون به عنوان اثر ملی در جنگل های هیرکانی گیلان به ثبت رسیده است.
از روزگار قدیم در باور مردم، سرخدار با رستاخیز و تولد دوباره و زندگی ابدی و جاودانه مرتبط بوده‌است؛ زیرا اگر شاخه‌های سرخدار بر زمین بیفتند می‌توانند در زمین ریشه بدوانند و تبدیل به درختان تازه‌ای شوند. همچنین سرخدار می‌تواند در درون تنهٔ خالی درختان قدیمی رشد کند.
این گونه را می‌توان میراث زنده و شاهکار جنگل‌های طبیعی شمال ایران دانست. از نظر تنوع زیستی و حفظ ذخائر ژنتیکی و بوم‌شناسی یکی از گونه‌های منحصربه‌فرد و مهم منطقه هیرکانی و باقی‌مانده از دوران سوم زمین‌شناسی است.
این گونه در جنگل‌های شمال از بلندی‌های افرا تخته علی‌آباد کتول– پونه‌آرام گرگان، دامنه جنگل‌های قلعه میران رامیان، جنگل‌های مینودشت و جنگل نهارخوران گرگان تا جنگل‌های سوادکوه و در دره‌ها و پرتگاه‌های گیلان، مازندران و گرگان همراه با سایر گونه‌های جنگلی یافت می‌شود. دکتر جزیره‌ای در سال ۱۹۶۵ جامعه Fageto-Taxetum – سرخدار، همراه با راش، توسکا، افرا، شیردار، ممرز، ملچ و جل – را در جنگل‌های مازندران و گرگان مطالعه کرد.
در این خصوص با حسین آقایی، فعال زیست محیط در مورد اهمیت این میراث زنده طبیعی مصاحبه‌ای انجام داده ایم که در ادامه می خوانید:
آقایی، در خصوص نام درخت سرخدار از زبان بومیان گفت:این درخت به سردار و یا سوردار به زبان محلی مشهور است که به آن درخت زندگی هم می گویند، زیرا این درخت خاصیت درمانی دارد و برای بهبود بیماری‌های مختلف از آن استفاده می کردند.
وی اذعان داشت : این درخت که این چنین با شکوه ایستاده برای بقای نسل فسیل زنده دنیا با میوه های زیبا چشم نوازی می کند و میوه این درخت زیباترین حسی است که انسان می تواند از طبیعت دریافت کند.
وی درخت سرخدار را دیر زیست عنوان کرد و بیان داشت:این درخت به دلیل دیر زیست بودن از چوب بسیار مقاوم و باکیفیتی برخوردار است به همین دلیل توسط انسان قطع و قاچاق می گردد.
آقایی با ذکر این که درخت جاودانه سرخدار باوجود اینکه برگ و پوست سمی دارد ولی میوه آن خوراکی است ، اظهار کرد: در حال حاضر قطع و قاچاق و حمل آن ممنوع است زیرا این درخت یادگار زنده از دوران عصر یخبندان است و در زمره سوزنی برگهای باارزش هیرکانی محسوب می شود.
این فعال زیست محیطی، سرخدار گیلان را نزد افراد محلی بسیار باارزش دانست و گفت:از سرخدار در زمان های قدیم در ساخت منبر و مکان های مقدس مثل تکیه ها ، مساجد و حتی برای ساخت خانه ها، در و پنجره و کمدهای زینتی و…استفاده می کردند.
آقایی علت اصلی خطر انقراض این گونه با ارزش هیرکانی را قطع شدن آن در طی سال های متمادی دانست و گفت : امیدوارم که با حمایت های مسئولین شرایط برای تکثیر این درخت باارزش فراهم شود واین گونه با ارزش از مرز تهدید خارج و در قلب جنگل های سبز هیرکانی همچنان با شکوه و صلابت بایستد.
وی در پایان خاطر نشان کرد:وقتی که آدمی درخت و موجود زنده ای با این قدمت رامشاهده می کند به نظم جهان هستی بیشتر پی می برد و امید است که این راز نهفته در خلقت و این زیبایی باشکوه باعث شود هم مسئولین و هم عامه مردم قدردان این میراث ارزشمند را داشته باشند.
